Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

I. Biologia jako nauka

1. Biologia jako nauka

Uczeń:

• wskazuje biologię jako naukę o organizmach
• wymienia czynności życiowe organizmów
• podaje przykłady dziedzin biologii

Uczeń:

• określa przedmiot badań biologii jako nauki
• opisuje wskazane cechy organizmów
• wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii

Uczeń:

• wykazuje cechy wspólne organizmów
• opisuje czynności życiowe organizmów

Uczeń:

• charakteryzuje wszystkie czynności życiowe organizmów
• wymienia hierarchicznie poziomy budowy organizmu roślinnego
  i organizmu zwierzęcego
• charakteryzuje wybrane dziedziny biologii

Uczeń:

• wykazuje jedność budowy organizmów
• porównuje poziomy organizacji organizmów u roślin
  i zwierząt
• wymienia inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii

2. Jak poznawać biologię?

• wskazuje obserwacje

i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej

• wymienia źródła wiedzy biologicznej
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową

• porównuje obserwację
  z doświadczeniem jako źródła wiedzy biologicznej
• korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela
• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową

• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą
• opisuje źródła wiedzy biologicznej
• wymienia cechy dobrego badacza

• wykazuje zalety metody naukowej
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej
  do rozwiązywania wskazanych problemów
• charakteryzuje cechy dobrego badacza

• planuje
  i przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• krytycznie analizuje informacje pochodzące z różnych źródeł wiedzy biologicznej
• analizuje swoją postawę w odniesieniu do cech dobrego badacza

3. Obserwacje mikroskopowe

• z pomocą nauczyciela podaje nazwy części mikroskopu optycznego
• obserwuje pod mikroskopem preparaty przygotowane przez nauczyciela

• podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela części mikroskopu optycznego
• z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe
• oblicza powiększenie mikroskopu optycznego

• samodzielnie opisuje budowę mikroskopu optycznego
• samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe
• z niewielką pomocą nauczyciela nastawia ostrość mikroskopu
  i wyszukuje obserwowane elementy

• charakteryzuje funkcje wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu
• wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod mikroskopem optycznym

• sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
• wskazuje zalety mikroskopu elektronowego*

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

II. Budowa i czynności życiowe organizmów

4. Składniki chemiczne organizmów

• wymienia trzy najważniejsze pierwiastki budujące organizm
• wymienia wodę i sole mineralne jako elementy wchodzące
  w skład organizmu
• wskazuje białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu

• wymienia sześć najważniejszych pierwiastków budujących organizm
• wymienia produkty spożywcze, w których występują białka, cukry
  i tłuszcze

• wymienia wszystkie najważniejsze pierwiastki budujące organizm oraz magnez
  i wapń
• wyjaśnia, że woda i sole mineralne są związkami chemicznymi występującymi                             w organizmie
• wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia role dwóch z nich

• wyjaśnia role wody i soli mineralnych
  w organizmie
• wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia ich role

• wykazuje, że związki chemiczne są zbudowane z kilku pierwiastków
• omawia funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmie i wskazuje produkty spożywcze, w których one występują

5. Budowa komórki zwierzęcej

• wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia
• podaje przykłady organizmów jedno-

i wielokomórkowych

• obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez nauczyciela

• wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu
• wymienia organelle komórki zwierzęcej
• z pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

• opisuje kształty komórek zwierzęcych
• opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie ilustracji
• z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje
• wykonuje preparat nabłonka
• rozpoznaje organelle komórki zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy

• z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli
• sprawnie posługuje się mikroskopem
• samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem,

z zaznaczeniem widocznych elementów komórki

6. Komórka roślinna. Inne rodzaje komórek

• na podstawie obserwacji preparatów, ilustracji
  i schematów wnioskuje
  o komórkowej budowie organizmów
• wymienia elementy budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej
  i grzybowej
• obserwuje pod mikroskopem preparat moczarki kanadyjskiej przygotowany przez nauczyciela
• pod opieką nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem

• podaje przykłady komórki bezjądrowej i jądrowej
• wymienia funkcje elementów komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej
• z pomocą nauczyciela wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
• obserwuje pod mikroskopem organelle wskazane przez nauczyciela

• wyjaśnia, czym są komórki jądrowe i bezjądrowe oraz podaje ich przykłady
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
• odróżnia pod mikroskopem elementy budowy komórki
• wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki
• z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem

• omawia elementy
  i funkcje budowy komórki
• na podstawie ilustracji analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki roślinnej i rysuje jej obraz mikroskopowy

• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek
  i wykazuje ich związek
  z pełnionymi funkcjami
• sprawnie posługuje się mikroskopem, samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

II. Budowa i czynności życiowe organizmów

7. Samożywność

• wyjaśnia, czym jest odżywianie się
• wyjaśnia, czym jest samożywność
• podaje przykłady organizmów samożywnych

• wskazuje fotosyntezę jako sposób
  odżywiania się
• wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie

i wymienia produkty fotosyntezy

• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność przebiegu fotosyntezy

• wymienia czynniki niezbędne do przeprowadzania fotosyntezy
• wskazuje substraty

i produkty fotosyntezy

• omawia sposoby wykorzystania przez roślinę produktów fotosyntezy

• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy

• wyjaśnia, na czym polega fotosynteza
• omawia zależność przebiegu fotosyntezy od obecności wody, dwutlenku węgla
  i światła
• schematycznie zapisuje i omawia przebieg fotosyntezy
• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla

na intensywność fotosyntezy

• analizuje przystosowanie roślin do przeprowadzania fotosyntezy
• planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy
• na podstawie zdobytej wcześniej wiedzy wskazuje
  w różnych warzywach
  i owocach materiały zapasowe jako produkty fotosyntezy

8. Cudzożywność

• wyjaśnia, czym jest cudzożywność
• podaje przykłady organizmów cudzożywnych
• wymienia rodzaje cudzożywności

• krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt
• wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm

• omawia wybrane sposoby cudzożywności
• podaje przykłady organizmów należących
  do różnych grup organizmów cudzożywnych

• charakteryzuje rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup organizmów
• wykazuje przystosowania do pobierania pokarmów występujące u różnych grup organizmów cudzożywnych

• wyjaśnia znaczenie organizmów odżywiających się martwą substancją organiczną
• wyjaśnia, na czym polega cudzożywność roślin pasożytniczych
  i półpasożytniczych

9. Sposoby oddychania organizmów

• określa, czym jest oddychanie
• wymienia sposoby oddychania
• wskazuje drożdże jako organizmy przeprowadzające fermentację

• wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację
• wskazuje organizmy uzyskujące energię
  z oddychania tlenowego
  i fermentacji
• wyjaśnia, że produktem fermentacji drożdży jest dwutlenek węgla
• wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie

• wyjaśnia znaczenie oddychania komórkowego
• wskazuje różnice w miejscu przebiegu utleniania
  i fermentacji w komórce
• wymienia narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych i wodnych
• omawia doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

• schematycznie zapisuje przebieg oddychania
• określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji
• charakteryzuje wymianę gazową u roślin i zwierząt
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

• porównuje zapis przebiegu oddychania tlenowego
  z zapisem przebiegu fermentacji
• analizuje związek budowy narządów wymiany gazowej ze środowiskiem życia organizmów
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

10. Klasyfikacja organizmów

• wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej
• wymienia nazwy królestw organizmów

• wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
• podaje definicję gatunku
• wymienia nazwy królestw i podaje przykłady organizmów należących do danego królestwa

• wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji biologicznej
• charakteryzuje wskazane królestwo
• na podstawie ilustracji przyporządkowuje organizm do królestwa

• porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji organizmów
• wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom
• przedstawia cechy organizmów,
  na podstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa

• uzasadnia konieczność klasyfikacji organizmów
• porównuje jednostki klasyfikacji zwierząt

z jednostkami klasyfikacji roślin

• z pomocą nauczyciela korzysta z różnych kluczy do oznaczania organizmów żyjących
  w najbliższej okolicy

11. Wirusy i bakterie

• krótko wyjaśnia, dlaczego wirusy nie są organizmami
• wymienia miejsca występowania wirusów
  i bakterii
• wymienia formy morfologiczne bakterii

• omawia różnorodność form morfologicznych bakterii
• opisuje cechy budowy wirusów
  i bakterii
• wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów
• podaje przykłady wirusów i bakterii

• wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami
• rozpoznaje formy morfologiczne bakterii widoczne w preparacie mikroskopowym

lub na ilustracji

• omawia wybrane czynności życiowe bakterii

• omawia wpływ bakterii na organizm człowieka
• wskazuje drogi wnikania wirusów i bakterii
  do organizmu
• prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii
• ocenia znaczenie wirusów i bakterii
  w przyrodzie
  i dla człowieka

• przeprowadza doświadczenie
  z samodzielnym

otrzymywaniem jogurtu

• omawia choroby wirusowe
  i bakteryjne, wskazuje drogi ich przenoszenia oraz zasady zapobiegania tym chorobom

12. Różnorodność protistów

• wymienia formy protistów
• wskazuje miejsca występowania protistów
• wymienia grupy organizmów należących do protistów
• z pomocą nauczyciela wyszukuje protisty

w preparacie   obserwowanym
pod mikroskopem

• wykazuje różnorodność protistów
• wymienia przedstawicieli poszczególnych grup protistów
• wymienia czynności życiowe wskazanych grup protistów
• z niewielką pomocą nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem

• charakteryzuje wskazane grupy protistów
• wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów
• opisuje czynności życiowe protistów – oddychanie, odżywianie, rozmnażanie się
• zakłada hodowlę protistów
• z niewielką pomocą nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem

• porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów
• wymienia choroby wywoływane przez protisty
• zakłada hodowlę protistów, rozpoznaje protisty pod mikroskopem, rysuje

i z pomocą nauczyciela opisuje budowę protistów

• wskazuje zagrożenia epidemiologiczne chorobami wywoływanymi przez protisty
• wskazuje drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty oraz zasady zapobiegania tym chorobom
• zakłada hodowlę protistów, wyszukuje protisty

w obrazie mikroskopowym, rysuje i opisuje budowę protistów

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

13. Budowa

i różnorodność grzybów. Porosty

• wymienia środowiska życia grzybów i porostów
• podaje przykłady grzybów i porostów
• na podstawie okazu naturalnego lub ilustracji opisuje budowę grzybów

• wymienia sposoby rozmnażania się grzybów

• rozpoznaje porosty wśród innych organizmów

• wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizm do grzybów
• omawia wskazaną czynność życiową grzybów
• podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka

• wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka
• analizuje różnorodność budowy grzybów
• wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów
• wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu

• określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu
• rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy
• opisuje czynności życiowe grzybów – odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się

• analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie
  i dla człowieka
• proponuje sposób
  badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów
  na zanieczyszczenia
• wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem organizmów pionierskich

IV. Tkanki i organy roślinne

14. Tkanki roślinne

• wyjaśnia, czym jest tkanka
• wymienia podstawowe rodzaje tkanek roślinnych
• z pomocą nauczyciela rozpoznaje na ilustracji tkanki roślinne

• określa najważniejsze funkcje wskazanych tkanek roślinnych
• opisuje rozmieszczenie wskazanych tkanek

w organizmie roślinnym

• rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek roślinnych

• wskazuje cechy adaptacyjne tkanek roślinnych
  do pełnienia określonych funkcji
• na podstawie opisu rozpoznaje wskazane tkanki roślinne
• z pomocą nauczyciela rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem

• rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem
• przyporządkowuje tkanki do organów i wskazuje na hierarchiczną budowę organizmu roślinnego

• analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek roślinnych, wykazuje przystosowania tkanek
  do pełnionych funkcji

15. Korzeń – organ podziemny rośliny

• wymienia podstawowe funkcje korzenia
• rozpoznaje systemy korzeniowe

• rozpoznaje na ilustracjach modyfikacje korzeni
• omawia budowę zewnętrzną korzenia
  i jego podział

na poszczególne strefy

• wykazuje związek modyfikacji korzenia

z adaptacją do środowiska zajmowanego przez roślinę

• opisuje przyrost korzenia
  na długość

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśnienia sposobu pobierania wody przez roślinę
• na podstawie ilustracji lub materiału roślinnego klasyfikuje przekształcone korzenie

• projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

IV. Tkanki i organy roślinne

16. Pęd. Budowa

i funkcje łodygi

• wymienia nazwy elementów budowy zewnętrznej pędu
• wymienia funkcje łodygi

• wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą
• wskazuje części łodygi roślin zielnych

• omawia funkcje poszczególnych elementów pędu
• na okazie roślinnym
  lub ilustracji wskazuje
  i omawia części łodygi

• na podstawie okazu roślinnego żywego, zielnikowego lub ilustracji wykazuje modyfikacje łodygi ze względu na środowisko, w którym żyje roślina

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji łodygi

17. Liść – wytwórnia pokarmu

• wymienia funkcje liści
• rozpoznaje elementy budowy liścia
• rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone

• na materiale zielnikowym lub ilustracji wykazuje związek budowy liścia

z pełnionymi przez niego funkcjami

• na podstawie materiału zielnikowego lub ilustracji rozpoznaje różne modyfikacje liści
• rozróżnia typy ulistnienia łodygi

• analizuje modyfikacje liści ze względu na środowisko zajmowane przez roślinę

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji liści

V. Różnorodność roślin

18. Mchy

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych roślin
• wymienia miejsca występowania mchów

• podaje nazwy elementów budowy mchów
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów

i wyjaśnia ich funkcje

• analizuje cykl rozwojowy mchów

• omawia znaczenie mchów w przyrodzie i dla człowieka
• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze rośliny lądowe
• według opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• samodzielnie planuje
  i przeprowadza

doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• na podstawie informacji

o budowie mchów wykazuje ich rolę w przyrodzie

19. Paprotniki

• wymienia miejsca występowania paprotników
• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin

• podaje nazwy organów paproci
• wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników
• rozpoznaje, korzystając

z atlasów roślin, trzy gatunki rodzimych paprotników

• wyjaśnia znaczenie paprotników w przyrodzie i dla człowieka
• rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, pięć gatunków rodzimych paprotników
• analizuje cykl rozwojowy paprotników

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów wykazuje różnorodność organizmów zaliczanych do paprotników
• rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, osiem gatunków rodzimych paprotników

• porównuje budowę poszczególnych organów u paprotników
• wykonuje portfolio dotyczące różnorodności paprotników